![Sluit](https://www.connectedgreen.nl/wp-content/themes/connected-green/images/icons/close-alpha.svg"){kind=icon}
Regen – de natuurlijke bron van vocht voor planten en bomen. Het lijkt logisch dat overvloedige regenval ervoor zou zorgen dat de grond voldoende bevochtigd wordt, en daarmee de wortelzones van onze geliefde flora. Echter, de werkelijkheid is soms complexer dan we denken. Er zijn situaties waarin, ondanks regenbuien, de wortelzone droog kan blijven. Hoe dit kan leggen we je uit.
De structuur van de bodem is een van de belangrijkste factoren die de mate van waterdoorlatendheid beïnvloedt. Bodems met een dichte structuur, zoals klei, kunnen regenwater moeilijk absorberen. Hierdoor kan het water aan het oppervlak blijven staan en niet diep genoeg doordringen om de wortelzone te bereiken.
Als de regenval erg intens is, kan de bodem het water mogelijk niet snel genoeg absorberen en afvoeren. Dit resulteert in oppervlaktewater dat wegvloeit voordat het de diepere wortelzone kan bereiken.
Zonlicht en wind zijn de boosdoeners bij verdamping. Zelfs na een regenbui kan de zon en wind ervoor zorgen dat het water aan het oppervlak snel verdampt voordat het de wortels kan bereiken. Zonlicht levert de energie om water in damp om te zetten, terwijl wind zorgt voor een constante stroom van drogere lucht, waardoor de verzadigde lucht wordt verwijderd en het verdampingsproces wordt versneld. Vooral in warme en winderige omstandigheden kan deze interactie leiden tot aanzienlijke verdamping, zelfs na hevige regenval.
Op hellingen kan het regenwater snel wegstromen voordat het de kans krijgt om door de bodemlagen te sijpelen en de wortelzone te bereiken. Dit betekent dat sommige delen van de bodem misschien nauwelijks enig vocht ontvangen.
De diepte waarop de wortels van bomen en planten zich bevinden, is een belangrijke factor. Als ze diep geworteld zijn, kan het regenwater moeite hebben om door de grondlagen te dringen en ze te bereiken.
In dichtbegroeide gebieden kunnen andere planten snel het regenwater opnemen, waardoor er minder overblijft voor de wortelzones van bepaalde bomen en planten.
Om deze uitdagende situaties aan te pakken, is een dieper inzicht in bodemvochtigheid essentieel. ConnectedGreen begrijpt dit en heeft platform ontwikkeld om bodemvochtigheid te monitoren, zelfs in uitdagende omstandigheden als deze. Door gebruik te maken van sensoren en slimme technologieën, biedt het platform de mogelijkheid om de watergift te optimaliseren, zelfs wanneer regen niet altijd resulteert in voldoende vocht voor bomen en planten.
Het begrijpen van deze dynamiek is van groot belang, met name bij het beheren van groene ruimtes en het onderhouden van gezonde vegetatie. Door rekening te houden met factoren zoals zonlicht, wind en vochtigheid, kunnen we beter inschatten hoeveel water planten en bodems daadwerkelijk
nodig hebben en hoe we het verdampingsproces kunnen beïnvloeden om waterverlies te verminderen en efficiënter om te gaan met beschikbare waterbronnen. Zelfs in situaties waarin de omstandigheden verrassend complex kunnen zijn.
ConnectedGreen stelt gebruikers in staat om beter geïnformeerde beslissingen te nemen en te zorgen voor gezonde en florerende groene omgevingen, ongeacht de complexiteit van de omstandigheden. Meer weten? Lees hier verder.
‘’De natuur lijkt eenvoudig: regen voor vochtige wortels. Maar onze bodems vertellen een complex verhaal. Dichte structuren, intense regenval, zonlicht en wind, het kan zelfs bij overvloedige regen de wortelzone droog houden. ConnectedGreen onthult dit diepgaande inzicht in bodemvochtigheid. We begrijpen de complexiteit en bieden de tools om groene ruimtes te beheren. Laat de natuur je niet voor de gek houden’’ – ConnectedGreen
Bomen behoren tot de essentiële mechanismen uit de natuur. Ze dragen bij aan de biodiversiteit. Nemen zuurstof op, en zuiveren de lucht en water. Daarnaast beïnvloeden bomen de bodemgesteldheid van de grond en zijn daardoor essentieel voor planten, dieren en de mens. Om ervoor te zorgen dat bomen gedijen en gezond blijven, is voldoende water geven essentieel.
In deze Groene Gids delen we 10 waardevolle tips om bomen bewateren op de juiste manier water te geven. Of je nu een tuinliefhebber, een stadsbewoner met een enkele boom of een landschapsarchitect bent, deze tips zullen je helpen om bij te dragen aan de gezondheid van bomen.
1. Begrijp de waterbehoefte van je bomen
Verschillende boomsoorten hebben verschillende waterbehoeften. Het is essentieel om te weten welke boomsoorten je hebt en hoeveel water ze nodig hebben. Raadpleeg een lokale boomexpert of doe wat onderzoek om de specifieke behoeften van je bomen te begrijpen.
2. Water geven op het juiste moment
De beste tijd om bomen water te geven is in de vroege ochtend of late avond, wanneer de temperatuur lager is. Dit minimaliseert verdamping en maximaliseert de opname van water door de wortels.
3. Geef bomen langzaam en diep water
In plaats van het geven van snelle, oppervlakkige sproei, is het beter om langzaam water te geven. Dit helpt het water diep in de grond door te dringen, zodat het de wortels van de boom beter kan bereiken. Het bevordert ook de groei van diepere wortels, wat de stabiliteit van de boom verhoogt.
4. Vermijd over bewatering
Te veel water kan schadelijk zijn voor bomen, net als te weinig water. Overbewatering kan leiden tot wateroverlast, wortelrot en andere gezondheidsproblemen. Controleer altijd de vochtigheid van de grond voordat je besluit water te geven. Een bodemvochtsensor kan hierbij van pas komen.
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 90% van de uitval wordt
veroorzaakt door te veel of juist te weinig water. Met monitoring
wordt dit voorkomen.
5. Gebruik de juiste irrigatietechnieken
Er zijn verschillende methoden om bomen water te geven, zoals druppelirrigatie, bodembevochtiging en boomdruppelslangen. Kies een methode die het beste past bij de behoeften van je bomen en het landschap waarin ze groeien. Zorg ervoor dat het water gelijkmatig over het wortelgebied wordt verdeeld.
6. Mulch rondom de boom
Mulch is een laag organisch materiaal dat afkomstig is van planten. Het aanbrengen van een laag mulch rondom de boom helpt de grond vochtig te houden en onkruidgroei te verminderen. Mulch fungeert als een isolator, waardoor de verdamping van water wordt vertraagd en de wortels beschermd worden tegen extreme temperaturen.
7. Let op weersomstandigheden
Pas je watergeef routine aan op basis van de weersomstandigheden. Tijdens perioden van regenachtig weer hoef je wellicht minder water te geven, terwijl tijdens hete, droge periodes extra water nodig kan zijn. Houd het weer in de gaten en pas je watergift routine hierop aan.
Bomen water geven bij droogte
Tijdens droge periodes hebben bomen extra aandacht nodig. Of het nu gaat om jonge bomen, nieuwe aanwas of volgroeide bomen. Afhankelijk van de droogte worden extra watergift rondes langs groenprojecten aangeraden.
Bomen water geven bij vorst
Tijdens de vorstperiode in de koude maanden wordt het niet aangeraden om bomen te bewateren. Wacht tot de vorst uit de grond is getrokken. Geef vervolgens water waar nodig.
8. Nieuwe bomen water geven
Jonge bomen hebben meer zorg en aandacht nodig dan volwassen bomen. Ze hebben vaak vaker water nodig omdat hun wortelsysteem nog niet volledig ontwikkeld is. Besteed extra aandacht aan het water geven van jonge bomen om een gezonde groei te bevorderen.
9. Hergebruik regenwater
Overweeg het gebruik van regenwater om je bomen water te geven. Het opvangen van regenwater is een duurzame manier om je bomen van vocht te voorzien, en het helpt ook om waterrekeningen te verlagen.
10. Monitor de gezondheid van je bomen
Blijf alert op tekenen van uitdroging, ziekten of plagen bij je bomen. Gele bladeren, verwelking en verminderde groei kunnen indicatoren zijn van problemen. Door regelmatig de gezondheid van je bomen te controleren, kun je snel ingrijpen en passende maatregelen nemen met behulp van monitoring.
Het water geven van bomen is een belangrijke taak om hun gezondheid te behouden. Met behulp van de hierboven genoemde tips kun je op een effectieve en verantwoorde manier bomen water geven. Of het nu gaat over een tuin, stadspark of groenproject.
Het begrijpen van de behoeften van je bomen, het toepassen van geschikte irrigatietechnieken of het monitoren van hun gezondheid dragen allemaal bij aan het welzijn van de bomen. Laten we samenwerken om onze omgeving levend en groen te houden. Door af en toe iets meer om te kijken naar onze bomen.
Het Haagse gemeentelijke Groencentrum houdt zijn 1800 plantenbakken buiten digitaal in de gaten. Dankzij vochtmeting met sensoren is heel precies te zien waar en wanneer ergens water bij moet.
Het jaarlijks plaatsen van honderden bakken met bolbloemen, geraniums en andere seizoensplanten verspreid door Den Haag, is een grote en goed geoliede logistieke operatie. Het Groencentrum is daarvan het epicentrum. De plantenbakken worden op het eigen kwekerijterrein gereedgemaakt. Het begint in het vroege voorjaar met bolbloemen van diverse soorten, om een zo lang mogelijke bloeiperiode te krijgen. Als deze voorbij is, worden ze opgehaald. Tijdens dezelfde ronde plaatst de gemeente dan in één moeite door nieuwe bakken met andere planten die aansluitend bloeien.
Vijf jaar geleden was Den Haag een van de eerste gebruikers van een systeem van ConnectedGreen dat met sensoren het vochtgehalte in de plantenbakken bijhoudt. ‘We kunnen zo veel preciezer water geven’, zegt Marco van Tol, coördinator van het gemeentelijke Groencentrum. ‘Drie jaar geleden zijn we het ook gaan gebruiken bij bomen.’
De sensoren worden aangesloten op het bijbehorende digitale systeem. Vooral dit ‘platform’ is de specialiteit in het concept, zo onderstreept leverancier ConnectedGreen. Het kan werken met allerlei sensoren.
‘’Vroeger namen we het zekere voor het onzekere om droogtestress te voorkomen.’’ – Marco van Tol, Coördinator Groencentrum
Bij bloembakken luistert de watergift het nauwkeurigst, omdat er maar een kleine grondbuffer is. ‘Als je in de zomer te laat bent met water geven, is de grond uitgedroogd. Dan is het ook meteen klaar, omdat het watervasthoudend vermogen ook is verdwenen; dat is moeilijk terug te krijgen. Dankzij de sensors zien we verdroging tijdig aankomen en gaan we eerder langs om een keer extra water te geven.’
Te weinig water is niet goed, te veel ook niet. ‘Vroeger namen we het zekere voor het onzekere om droogtestress te voorkomen. Het risico dat de planten lang te natte voeten houden, is in de bakken relatief klein, omdat die een overloop hebben. Als we in het systeem langer een hoog vochtgehalte zien, betekent dit waarschijnlijk dat de afvoer verstopt zit. Dat gebeurt een enkele keer.’
De planten staan er naar zijn zeggen mooier bij sinds de watergift beter is gereguleerd. ‘De kwaliteit is constanter en er is vrijwel geen uitval.’ Net als de planten blijken ook de medewerkers van stress bevrijd. ‘Als het warm werd, wilde men overal snel water geven. Dat ging ten koste van de nauwkeurigheid. Planten kregen dan soms te kort water, maar soms ook te lang. Nu krijgt elke bak precies het berekende aantal liters. Per saldo zijn we minder water gaan geven, wat een flinke tijdsbesparing oplevert. Een ronde die vroeger acht werkdagen duurde, kan nu in zes. Dezelfde mensen kunnen zo meer werk doen en de voertuigen maken minder kilometers.’
‘’De planten staan er beter bij. De kwaliteit is constanter en er is vrijwel geen uitval.’’ – Marco van Tol, Coördinator Groencentrum
Het Groencentrum is centraal gelegen op de grens van Den Haag en Scheveningen en stond vroeger bekend als de gemeentekwekerij. Toen kweekte de gemeente veel planten nog zelf. Tegenwoordig worden alle planten ingekocht. Ze worden hier verzameld en gereedgemaakt voor de ploegen die ze uiteindelijk gaan planten. Het planten en onderhouden ervan is de taak van het Groencentrum, net als het plaatsen en beheren. ‘Het is nu veel meer een logistiek centrum dan een kwekerij.’
Het twee hectare grote terrein is bestemd voor groen dat wacht op een definitieve bestemming: van bomen die er tijdelijk zijn opgeplant tot jonge heesters, vaste planten en eenjarigen. In een speciale, wat extra verwarmde afdeling in de kas staan warmteminnende planten die in de winter binnen moeten staan, zoals palmbomen. De rest van de kas wordt alleen vorstvrij gehouden. De palmbomen waren een cadeautje van de winkeliersvereniging in Scheveningen, om de badplaats een tropisch tintje te geven. Ze vinden dit voorjaar hun weg naar buiten. ‘Een vochtsensor in een van de bakken, een beetje grond erover en klaar zijn ze.’
Medewerkers zijn in de kas bezig 480 hangbakken te vullen met eenjarige bloeiers, zoals geraniums. Die zullen eerst een maand opgroeien in de kas, beschut tegen de vroege voorjaarskou. Den Haag zet met deze hangbakken al vroeg de bloemetjes buiten, als eerste in het centrumgebied. Zo kunnen ze bijdragen aan de feestvreugde op Koningsdag. ‘Na Koningsdag hangen we de bakken in de andere de wijken op. Vervolgens komen de brugbakken aan de beurt en daarna volgen de schalen en piramides.’
Eén vochtsensor volstaat voor meerdere bakken op één locatie die vergelijkbaar zijn qua beplanting. Met ongeveer 160 sensoren is de situatie te volgen voor alle 1800 bakken. Het vochtgehalte op de meetlocaties is op een computerscherm of via een app op de telefoon af te lezen.
Het systeem blijft in ontwikkeling en wordt uitgebreid. Zo kwam de app erbij en komt er een kaart met alle locaties erop. ‘Zo kun je routes efficiënt plannen. Als de mensen op de waterwagen een locatie op de kaart aantikken, zien ze meteen hoeveel water ze moeten geven’, zo blikt Van Tol vooruit. ‘Licht een locatie op de kaart oranje of rood op, dan weten ze dat ze daar eerst naartoe moeten.’
Ook de sensoren zelf blijven in ontwikkeling. De batterijen werden verbeterd, waardoor ze langer meegaan. ‘Vaak langer dan we denken. Wellicht wordt het niveau van de batterijen te zijner tijd ook zichtbaar in het systeem. Dan hoeven we ze niet meer preventief te vervangen en blijven we ze gebruiken tot ze echt leeg zijn.’
Het zaaien van gras is een belangrijk onderdeel van het onderhoud van je tuin. Een mooi groen gazon is namelijk waar iedereen naar streeft nu het mooier weer wordt. Helaas kan gras nog wel eens een doorn in het oog zijn, omdat de meeste grasvelden na verloop van tijd kale plekken gaan vertonen. Nu wil je natuurlijk alles doen om dit tegen te gaan, dus laten we bij het begin beginnen: wanneer is het beste moment om gras te zaaien? In deze blog bespreken we verschillende factoren die je moet overwegen bij het kiezen van het juiste moment om gras te zaaien.
Temperatuur is een van de belangrijkste factoren bij het kiezen van het juiste moment om gras te zaaien. Graszaad heeft namelijk een minimumtemperatuur nodig om te ontkiemen en te groeien. Over het algemeen is de ideale temperatuur voor het zaaien van gras tussen de 10 en 20 graden. Als de temperatuur te laag is, zal het graszaad niet ontkiemen en als de temperatuur te hoog is, zal de kieming juist vertragen of zelfs het zaad verbranden.
Regenval en watergift zijn ook belangrijke factoren bij het zaaien van gras. Het graszaad moet namelijk vochtig blijven totdat het ontkiemd is. In droge periodes moet je het gras regelmatig water geven om ervoor te zorgen dat het zaad niet uitdroogt en doodgaat. Zorg er echter voor dat de grond niet te nat wordt, anders kan het graszaad verdrinken.
Een andere belangrijke factor bij het zaaien van gras is de bodemvoorbereiding. Het is belangrijk om de bodem te bewerken en los te maken voordat je gaat zaaien. Verwijder al het onkruid en steentjes uit de grond en strooi eventueel compost of mest over het gras om de bodem te verrijken en het graszaad de voedingsstoffen te geven die het nodig heeft om te groeien.
Zoals je hierboven al kon lezen, hangt dit af van enkele factoren. Omdat de bodemtemperatuur de belangrijkste factor is, kun je het beste wachten met inzaaien tot maart/april. Dit komt doordat de temperatuur van de bodem in de winter flink daalt. Het bodemleven komt dan tot stilstand en er gebeurt relatief weinig in de bodem. Je kunt je voorstellen dat de temperatuur in het voorjaar nog niet heel hoog is. In maart/april is de bodemtemperatuur meestal wel voldoende gestegen, waardoor het graszaad zal gaan kiemen. Hiervoor moet er wel worden gekeken naar hoelang het nog koud bleef en wat de bodemtemperatuur daadwerkelijk is, omdat het in deze tijd van het jaar ook nog te koud kan zijn. Ideaal is om in de maanden augustus en september gras te zaaien, omdat de bodemtemperatuur dan het hoogst is én er ook voldoende neerslag valt om de bodem vochtig genoeg te maken. Dit zijn zoals eerder genoemd gunstige omstandigheden voor graszaad om te kiemen.
Mocht het voorkomen dat door het droge, zonnige en warme karakter van de zomer, het neerslagtekort dit groeiseizoen opnieuw fors oploopt, dan kun je de bodemvochtigheid in de gaten houden aan de hand van bodemvochtsensoren en het platform van ConnectedGreen. Indien nodig kun je exact op het juiste moment met precies de hoeveelheid water je gazon in topconditie houden door handmatig bij te sproeien. Droogte ontstaat niet in één dag, maar is een proces dat langere tijd speelt. Na een paar flinke regenbuien kan het gras weer groen worden, maar de grondwaterstand nog laag. Dan kan er dus nog sprake zijn van droogte. Het is dus belangrijk om bodemvocht te blijven monitoren, zelfs bij een paar fikse regenbuien.
Watergift is ontzettend belangrijk in het eerste jaar nadat er aangeplant is. In deze fase zijn jonge planten, bomen en gewassen het meest kwetsbaar, waardoor de kans op inboet aanzienlijk is. Het is daarom essentieel dat er voldoende water gegeven wordt. Dit is al helemaal belangrijk in tijden van droogte. Bodemvochtsensoren van ConnectedGreen kunnen hierbij helpen en het juiste inzicht geven bij watergift.
De betekenis van watergift
Watergift is een term die veelvuldig gebruikt wordt door hoveniers, telers en andere groenvoorzieners die werkzaam zijn in de groensector. Waarbij de betekenis geformuleerd kan worden als ‘Het water geven van planten, bomen, gewassen of andere soorten groen’. Watergift verwijst dan ook naar het proces van het geven van water aan beplanting om ervoor te zorgen dat ze voldoende vocht krijgen om te groeien’.
In tijden van droogte vragen planten en bomen om extra aandacht van de groenvoorziener. Het effect van zowel de zon, als het te kort van water kan leiden tot meer inboet. Toch kunnen bepaalde soorten groen beter tegen de droogte dan andere soorten. Denk bijvoorbeeld aan een gazon, deze kan relatief veel droogte hebben. Planten in potten kunnen daarentegen minder goed tegen de droogte. Deze drogen namelijk sneller uit omdat deze minder diep kunnen wortelen. Ze kunnen daardoor minder op zoek naar water. Hetzelfde geldt voor hangplanten.
Een andere kwetsbare groep is nieuwe aanplanting. Nieuwe aanplanting is over het algemeen minder diepgeworteld. Waardoor frequente watergift essentieel is. In de zomermaanden wordt er daarom aangeraden om deze beplanting in de schaduw te zetten en niet te laten uitdrogen.
Daarnaast worden watergeef rondes ook belangrijker voor groenprojecten. Langdurige periodes van droogte kunnen namelijk leiden tot hydrofobe grond. Dit heeft grote invloed op de watergift van verschillende soorten planten en bomen.
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 90% van de uitval wordt veroorzaakt door te teveel of juist te weinig water. Met monitoring wordt dit voorkomen.
Groenvoorzieners, onderhoudsploegen en hoveniers maken jaarlijks vele watergift rondes om groenprojecten te voorzien wat water, waarbij verschillende soorten groen moeten worden voorzien van watergift; van grote bomen en struiken tot gewassen en kwetsbare nieuwe aanplanting.
Als er geen goede nazorg wordt geleverd aan het groenproject kan de hele investering voor niets zijn geweest. Het gaat dan weleens mis bij de watergift. Wanneer er af en toe te weinig, of juist te veel water wordt gegeven. Extra inzicht is hierbij dus welkom.
Water geven aan planten is essentieel. Om inboet te voorkomen dienen planten en bomen op. Het juiste moment te worden voorzien van water. Hierbij is de juist hoeveelheid water van groot belang.
Het optimaliseren van watergift speelt een belangrijke rol. Door te werken met bodemvochtsensoren kunnen groenbedrijven het watergeven beter afstemmen op de daadwerkelijk situatie en behoefte. Zo is dit proces op afstand te overzien en te meten in het platform. Om die reden hoeven projectrondes alleen te worden gemaakt wanneer deze nodig zijn.
Krijg meer inzicht en kom meer te weten over hoe bodemvochtsensoren hierbij kunnen helpen.
Inboet; voor velen is het misschien een term die vragen oproept, maar in de groensector is het heel normaal. Het vakjargon van deze sector heeft dan ook een makkelijkere betekenis dan het je doet denken, dus voor degene die geen idee hebben wat de betekenis is van de term inboeten, leggen we het graag even uit. Inboet(en) is namelijk het vervangen van plantmateriaal dat na aanplant niet is aangeslagen of beschadigd is geraakt. Benieuwd wat het verliezen van deze nieuwe beplanting en bomen veroorzaakt en hoe ConnectedGreen kan helpen dit te voorkomen? Lees dan vooral verder.
Na de aanleg van nieuwe groenprojecten kan het zijn dat deze niet goed aanslaan. Er zijn in deze gevallen verschillende redenen waardoor nieuwe aanplant het niet redt. Vaak voorkomende oorzaken van het afsterven van bomen en planten zijn:
Het is als je gaat zoeken naar de oorzaak natuurlijk handig als je kijkt naar welke van de bovenstaande situaties er heeft plaatsgevonden. Ook kan het staan van de bomen of de beplanting aan de zon- of schaduwkant impact hebben of bijvoorbeeld hoe hard het groen groeit en of de beplanting de ruimte heeft die nodig is. Daarnaast is uiteraard het krijgen van voldoende water een belangrijke factor bij het aanleggen van nieuwe groenprojecten, maar met de klimaatverandering van tegenwoordig is het maar een raadsel of planten te veel of te weinig water krijgen. Zo kunnen planten uitdrogen als het lang droog en warm is, maar te veel regen zorgt ervoor dat de wortels van het groen te weinig zuurstof krijgen, wat ook resulteert in het wegvallen van groen. Maar wat als je de planning en de routes van je watergift zou kunnen bepalen op basis van de daadwerkelijk gemeten vochtwaarde in de grond. Dat is iets waar ConnectedGreen goed bij kan helpen.
Partner van ConnectedGreen, hoveniers- en groenvoorzieningsbedrijf Ter Riele B.V., is een goed voorbeeld van een bedrijf wat graag de kans op inboet wilde verkleinen. Één van de redenen hiervan waren de droge jaren 2018 en 2019. Ze wilden de watergift beheren. In die droge periodes gaven ze namelijk veel water, maar konden eigenlijk nooit controleren of de juiste hoeveelheid water gegeven werd. Wat daarnaast ook meespeelde is dat ze op allerlei soorten bodems actief waren, zoals droge zandgrond of natte klei. Door op afstand te monitoren, konden ze gerichter werken en efficiënter met water omgaan. Waardoor inboet significant kon worden beperkt.
Jonge bomen hebben veel aandacht nodig om elk jaar volledig op te bloeien, dit geldt natuurlijk ook voor de oudere bomen. Ze hebben regelmatig water en zorg nodig zodat ze geen kans hebben om dood te gaan door ziekte en ongedierte. Maar hoe zorg je er nou precies voor dat zo’n boom elk jaar prachtig bloeit, en wat heb je allemaal nodig? Gelukkig zijn wij er om je dit precies uit te leggen.
Water, bescherming en compost. Dat zijn de drie belangrijkste dingen waar je aan moet denken bij het verzorgen van een boom. Een boom heeft tenminste 25 liter water per week nodig, dat is ongeveer gelijk aan 38,1 mm neerslag. Zet de tuinslang aan en richt hem voor een halfuurtje op de boom! Ook een handige tip is, plaats een emmer met gaten in de bodem en vul deze emmer 5 dagen per week. Voor de bescherming van bomen is het belangrijk om grasmaaiers en wilde dieren uit de buurt te houden. Als het nodig is kan je ook nog een hertomheining installeren.
Composteer elk seizoen om de grond vochtig te houden en om onkruid te bestrijden. Gebruik geen vulkanisch compost, in plaats daarvan kun je gebruik maken van bladcompost of vermalen schors. Om de vochtigheid bij te houden kun je een bodemvochtsensor gebruiken. Bodemvochtsensoren ondersteunen bij het meten, controleren en onderhouden van bomen en planten. De sensor meet het bodemvochtpercentage en hij verbruikt nauwelijks energie, de batterij kan wel meegaan tot 10 jaar!
Het snoeien van een boom is erg belangrijk, maar ook erg lastig. Er zijn een paar dingen die je moet weten. Wanneer je snoeit naar een hoofdstam of naar een andere tak, maak geen flush cut. In plaats daarvan maak een snoei buiten de verhoogde takkraag. De kraag bevat chemicaliën die ziekteverwekkers tegenwerken en de boom helpen bij het vormen van het wondhout. Je moet altijd tot een knop zijtak of hoofdstam snijden. En verwijder nooit meer dan een kwart van de levende kroon van een boom tegelijk. Als je echt meer moet verwijderen, doe het dan in de loop van jaren. Zo houd je een boom mooi en sterk!
Als een (jonge) boom te weinig water krijgt, droogt de boom uit, maar door te veel water gaan de wortels rotten. Het is dus belangrijk om voldoende water te geven, maar niet te ver te gaan. Als het warm is moet een boom natuurlijk wat meer water hebben dan normaal. En een boom die in de volle zon staat heeft zoals verwacht ook meer water nodig dan een boom die in de schaduw staat. Als er gras, struiken of andere planten dicht bij de boom staan moet de boom ook wat meer water hebben aangezien het water door alle wortels wordt opgenomen. Met de bodemvochtsensor van ConnectedGreen kun je precies zien wanneer er meer of minder water nodig is. Deze sensoren zijn perfect voor liefhebbers voor bomen en planten, groenvoorzieners, gemeenten, hoveniers, kwekers en waterschappen.
Doe jij mee? Samen zetten we grasvelden en gazons in bloei voor de bijen en vlinders
Dat is de oproep van De Bijenstichting, Flora van Nederland en Stichting Steenbreek. In België en het Verenigd Koninkrijk kennen ze het al langer. Zo is er in Engeland aangetoond dat als je in mei je gazon een maand niet maait, er wel tot tien keer meer bijen aangetrokken worden. Ze eten uiteraard geen gras, maar hebben wel de bloemen en planten nodig. Want nu er steeds minder insecten zoals vlinders en bijen in de natuur te vinden zijn is het aan ons om ze een handje te helpen. Deze hulp is vooral in mei hard nodig.
Honingbijen zitten in de wintermaanden met duizenden als een bol opeengepakt in de kast. In de lente beginnen de meeste bijen hun volwassen leven. Als de voedselstroom flink op gang komt legt de koningin steeds meer eitjes en breidt het broednest sterk uit. Maar dan moet de voedselstroom wel eerst opgang komen… Daarom is het goed als juist nu de paardenbloem nog even blijft staan.
Wist je dat de koningin tot wel 2000 eitjes per dag kan leggen, dat is meer dan haar eigen lichaamsgewicht.
In de zomermaanden staat alles in bloei en zijn er veel plekken waar insecten hun eten kunnen vinden. Maar in mei, wanneer de bijen uit hun ‘winterslaap’ komen is er nog weinig verkrijgbaar. Daarom moeten wij de insecten een handje helpen. In je gazon zitten meer planten dan alleen gras. Die komen enkel tot bloei zodra je jouw gazon (of een gedeelte ervan) tot bloei laat komen.
Dus doe mee, laat je grasmaaier staan en creëer een gedekte tafel voor deze vrolijke zoemers!
Bloeiende paardenbloemen zijn namelijk een feest voor bijen en andere insecten. En wanneer de paardenbloemen bloeien komen ook de Esdoorns in bloei. In één boom bloeien honderdduizenden kleine bloempjes. Daarom zijn bloeiende bomen even zo belangrijk voor insecten.
Het voorjaar is altijd een spannende periode. Met name de wisselvallige atmosfeer (warmte, kou, regen), oefenen veel invloed uit op het wel of niet in bloei komen van de eerste belangrijke bloemen voor de insecten. Of het heel nat is of juist heel droog, heeft soms grote gevolgen voor de nectarafgifte door de bloemen. Daarom is het erg belangrijk om bodemvocht goed te monitoren.
Met een bodemvochtsensor kun je op afstand inzicht krijgen in de watervoorziening van je boom, bak, plantvak, gazon en dak- en geveltuin. Het meten van het bodemvocht geeft een indicatie van wanneer je bomen en planten weer bewaterd moeten worden. Op deze manier leven je bomen en planten in de optimale situatie en kunnen ze volop groeien en bloeien en dus nectar produceren. Daarnaast verlengt het de levensduur van je favoriete groene vriendjes.
Voogt ziet de droogte in Nederland al enige tijd terug in de data van de sensoren die het bedrijf over Nederland verspreid heeft staan. ‘Ondanks de relatief natte winter’, vertelt Voogt, ‘zijn veel groeiplaatsen nooit echt “de oude” geworden na de droogte van vorig jaar.’
‘In de bodem zitten poriën’, legt Voogt uit. ‘De grootte van die poriën kan verschillen: van grote poriën in zand tot heel kleine poriën in klei. Dat is nuttig, want hierdoor kan de bodem bomen en planten van onder meer vocht en zuurstof voorzien. Als de grond uitdroogt, vullen de poriën zich echter met lucht. De grond is dan zo droog dat hij hydrofoob is geworden; waterafstotend. Dit is een buitengewoon veelvoorkomend verschijnsel, waarvan de nadelige effecten lang blijven aanhouden.’
Om van de uitdroging te herstellen, heeft de grond niet alleen water, maar ook tijd nodig. Normaalgesproken vindt dit herstel plaats in de winter, wanneer er minder verdamping en meer regen is dan in de maanden ervoor. ‘Deze winter was echter niet nat genoeg om de groeiplaatsen na de eveneens droge periode van vorig jaar weer helemaal aangevuld te krijgen’, legt Voogt uit. ‘Met name op plekken met een wat zanderige ondergrond is het hang- en grondwater door de droogte verdwenen, dan wel dieper weggezakt.’ René vergelijkt de uitgedroogde grond met met een spons. ‘Als je een kurkdroge spons in een emmer water gooit, neemt hij het water niet direct op. Pas als je de spons een tijdje laat weken, krijgt hij zijn waterabsorberende functie terug.’
Als je dus te maken hebt met hydrofobe grond, is het zaak niet soms veel, maar vaker een kleinere hoeveelheid water te geven. ‘Als je er in één keer een plens water op gooit, dan spoelt het gewoon weg’, vertelt Voogt. Die uitspoeling gaat ofwel via het oppervlak, zoals hemelwater bij verharding over de straten stroomt, ofwel dwars door de groeiplaats richting het grondwater. Het waterpeil is echter – eveneens door de droogte – op veel plekken zó laag komen te staan, dat de wortels er niet meer bij kunnen.
‘We moeten in plaats van soms veel, vaker, kleinere hoeveelheden water geven’, benadrukt Voogt nogmaals. Deze wijsheid is natuurlijk niet nieuw, maar met de droogte van de afgelopen jaren, is het belangrijker dan ooit. ‘In de praktijk gaan mensen vaak met de trekker naar een boom, en gooien een keer of twee de gietrand vol. Helaas blijft maar 10 à 20 procent van het water achter in die hydrofoob geworden groeiplaats – en dat is zonde natuurlijk.’ Niet alleen van het water en de manuren, maar ook van de voedingsstoffen en zouten in de grond. Die spoelen er namelijk met het water uit.
De mate van uitspoeling is te visualiseren met de data die Voogt met Connected Green verzamelt en analyseert. Voogt: ‘Hoe ‘steiler’ de piek op de vochtgrafiek, hoe meer uitspoeling er plaatsvindt. Dat zie je bij een grote watergift aan een uitgedroogde groeiplaats: het vochtgehalte stijgt heel snel, maar daalt ook weer bijna net zo rap. Als je kleinere, frequentere watergiften uitvoert, is de piek minder steil: water wordt langzamer toegevoegd, maar blijft ook beter in de groeiplaats hangen. Door hier goed naar te kijken, is het mogelijk de optimale hoeveelheid water te vinden om het gemiddelde vochtpercentage op peil te houden. Uit de praktijk blijkt dat dit tot wel 70 procent van de hoeveelheid water kan schelen. In een middelgrote gemeente kan dat al snel enkele honderdduizenden liters per seizoen schelen.’
Het effect van een grote watergift is zeer beperkt voor de langere termijn.
Kleinere, meer frequente watergiften hebben een veel langduriger effect.
De essentie van het verhaal is: als je groeiplaats uitdroogt, is hij heel moeilijk weer nat te krijgen. Voogt: ‘Het is dus van belang dat je niet alleen op de juiste manier water geeft, maar dat ook groeiplaatsen en plantvakken op de juiste manier aangelegd worden.’ Hierbij speelt onder meer het hergebruik van hemelwater een belangrijke rol. De droogte waar we mee te kampen hebben wordt immers afgewisseld door een ander extreem: korte, maar zeer hevige plensbuien. Middels constructies zoals waterbuffers of kratjes om en onder de plantvakken, vang je twee vliegen in één klap. ‘Enerzijds vang je piekwater op dat anders misschien niet weg kan en leidt tot wateroverlast. Hydrofobe grond gedraagt zich immers min of meer als verharding’, vertelt Voogt. ‘Door het water op te vangen, voorkom je wateroverlast en heb je water om te gebruiken als dat nodig is. Zo creëer je een soort microsysteempjes die los staan van het al dan niet beschikbare grondwater.’
Helaas zijn dergelijke constructies niet zomaar overal aan te leggen. Dan is het volgens Voogt vooral zaak de boel middels monitoring heel goed in elkaar te houden. ‘Je moet ingrijpen vóór de grond uitdroogt. Als het al uitgedroogd is, dan moet je op behoedzame manier water gaan geven. Het is echt tijd om opnieuw naar water geven en het aanleggen van groeiplaatsen te kijken’, besluit Voogt. ‘Ik denk de groeiplaats van de toekomst een combinatie zal zijn van innovaties zoals we die bij de Gouden Gieter voorbij hebben zien komen.’
Wortels pesten
Het is een ingewikkelde kwestie, dat water geven. Want hoewel je je bomen en planten en hun waterbehoefte goed in het oog moet houden, moet je ze ook weer niet ‘verwennen’, zo laat Voogt weten. ‘Als je planten als het ware op hun wenken bedient, kunnen ze ‘lui’ worden. Dat houdt in dat een boom of plant zijn wortels niet verder hoeft te ontwikkelen om bij water te komen, en dat dus ook niet doet.’ Als je dan een keer geen water geeft, zit de boom met de gebakken peren. Door zijn onder- of minder ontwikkelde wortelpakket kan hij dan namelijk niet bij het grond- of hangwater. ‘Kwekers weten dat. Op kwekerijen worden bomen dan ook zo water gegeven dat de wortels zich goed ontwikkelen. We noemen dat pesten’, aldus Voogt. ‘Je moet de wortels een beetje pesten zodat ze zich goed ontwikkelen.’
Bron: Stad+Groen
In november won René Voogt van ConnectedGreen nog de Gouden Gieter tijdens de vakbeurs Klimaat in Utrecht. ConnectedGreen helpt groenvoorzieners en opdrachtgevers om te besparen op watergift, projectbezoeken en inboet. In ConnectedGreen worden projecten aangemaakt (bijvoorbeeld per groenproject, straat, plein of wijk), die worden verdeeld in verschillende indicatiebomen, -bakken of -vakken met een sensor. De sensoren worden ingesteld op basis van de combinatie grondsoort – boom-/plantensoort. Naast de optimalisatie van de watergift biedt ConnectedGreen ook inzichten die helpen bij het verbeteren van groeiplaatsen.
Via ConnectedGreen is Voogt dagelijks bezig met de vochtvoorziening bij bomen, direct na het planten. Hieronder bespreekt hij vijf prangende vragen die vaak opkomen bij dit fenomeen.
‘Met name bij poreuze en zanderige grondsoorten, zoals bomenzand of teelaarde, kan de uitdroging sneller gaan dan de aanvulling vanuit watergiften’, vertelt Voogt. ‘In sommige periodes betekent dit dat één keer per week water geven niet genoeg is en dat er een neerwaartse trend wordt ingezet. Hierdoor kan het vochtpercentage tussen twee watergiften in zelfs op het nulpunt komen te staan. En hoe droger de grond, hoe minder vocht deze opneemt, dus dit effect versnelt zichzelf (hydrofobe grond).’ De oplossing volgens Voogt: ‘Vaker water geven in kleinere hoeveelheden. Dat kun je compenseren in periodes die kouder en natter zijn, als er juist minder vaak water hoeft te worden gegeven. Ook kun je meer fijn en organisch materiaal in de groeiplaats aanbrengen.’
‘De sensoren meten het bodemvochtpercentage op worteldiepte’, legt Voogt uit. ‘Dat is grofweg tussen 15 en 60 centimeter diep, afhankelijk van de beplanting. Als de bovenlaag uitdroogt, ontstaat het effect dat (regen)water simpelweg van de bovenlaag af spoelt of niet kan doordringen tot op worteldiepte. Dit effect wordt ook wel “hydrofobe grond” genoemd. De grond kan in dat geval letterlijk “waterafstotend” worden. Het water wordt dan afgevoerd via stromingsbanen en niet opgenomen door de grond. Het probleem hierbij is dat grond veel sneller kan uitdrogen dan water opnemen.’ De oplossing volgens Voogt: ‘De bovenlaag openwerken voor een watergift en een groeiplaats voor systemen en drainagebuizen vullen met water’.
‘Deze vraag komt regelmatig voorbij bij plantvakken die op dezelfde wijze zijn aangelegd en bomen die op dezelfde manier zijn geplant’, volgens Voogt. ‘Als wij naar alle metingen in ons systeem kijken, zien we dat het eerder uitzondering is dan regel dat meerdere groeiplaatsen verschillende vochtpercentages aangeven. Hierbij spelen veel variabelen mee:
-De wisselwerking tussen de toplaag, ondergrond, geroerde grond en kluit. Vooral de toplaag en ondergrond zijn in heel Nederland zeer divers. Ook de grond die wordt gebruikt in het plantgat is niet altijd precies hetzelfde bij elke boom.
-Er is een storende laag of ondergrondse waterstroom aanwezig.
-De schaduw van gebouwen of andere beplanting speelt een rol, of juist zonligging of de aanwezigheid en kracht van de wind.’
‘Ook hierbij spelen veel omgevingsfactoren een rol. Grond, met een groot aandeel organische stof, kan zeer goed vocht vasthouden. Nu zien wij dat er soms meer organisch materiaal boven in een plantgat zit en soms meer onderin. Daarnaast is de afwatering van de groeiplaats essentieel. Is er een verstorende laag of dichtgesmeerde klei, dan kunnen we dat zien doordat de groeiplaats volloopt. Eerst wordt het onderin vochtig en daarna zowel onderin als bovenin. Tegenovergesteld zien we ook weleens groeiplaatsen op taluds of zeer zanderige ondergrond waar het water letterlijk uit wegloopt.’ De oplossing volgens Voogt: ‘Verstorende lagen of dichtgesmeerde klei doorboren of doorspitten. Bij zeer poreuze ondergronden helpt het juist om de bodem van het plantgat te voorzien van kleiige grond.’
Dit is een interessant verschijnsel, dat Voogt op een aantal plekken is tegengekomen: ‘Na een watergift stijgt het vochtpercentage zeer snel, waarna het weer omlaagschiet. Het een bekend verschijnsel dat water simpelweg uitspoelt als je er te veel van geeft. Het lijkt erop dat het reeds aanwezige water in de bodem wordt meegenomen bij deze uitspoeling. We hebben dit verschijnsel op verschillende plaatsen waargenomen. Hiervoor zijn verschillende theoretische verklaringen, maar er is aanvullend onderzoek nodig om de echte oorzaken te achterhalen. Het patroon lijkt wel de theorie te ondersteunen dat het geen enkele zin heeft om te veel water te geven (meer dan de veldcapaciteit). Op bijna iedere grafiek van de zomerperiode zien we zeer hoge pieken, gevolgd door zeer diepe dalen. De voorlopige resultaten van proeven met kleinere watergiften (30 tot 50 procent van de oorspronkelijke hoeveelheid) lijken aan te tonen dat het vochtpercentage dan minder snel daalt en dus beter in stand gehouden wordt.’
En nog een nabrander: waarom is het belangrijk om ook een signaal te krijgen als de groeiplaats nat is? Sensoren zijn toch bedoeld voor watergift bij droogte? Voogt: ‘Na twee jaar weten we inmiddels dat het net zo belangrijk is om een signaal te krijgen als het te nat is, ook in de winter. Er zijn verschillende projecten bekend waarbij juist sprake was van grote uitval door een teveel aan water. Dit kan allerlei oorzaken hebben die vooraf niet bekend of zichtbaar waren:
-De groeiplaats ligt lager, waardoor al het water daarnaartoe stroomt.
-Er is een verstorende laag of dichtgesmeerde klei, waardoor het water niet weg kan.
-Het plantgat ligt naast een hellende weg en of andere verharding, waardoor al het vocht die kant op stroomt.
-Er zit teveel (ruw) organisch materiaal in de bodem, waardoor grote hoeveelheden water niet kunnen uitspoelen.
Meestal komt de melding “te nat” als een verrassing. Toch is het wel nuttig om te weten, omdat dan de oorzaak onderzocht kan worden en eventueel weggenomen, bijvoorbeeld met verticale drains en gootjes.’
Bron: Stad+Groen
Meer weten
Maak gebruik van het formulier hiernaast en ontvang onze whitepaper. In de whitepaper vind je informatie over wat wij doen en hoe wij verschillende oplossingen aanbieden voor verschillende situaties.
Gouden Gieter 2019