![Sluit](https://www.connectedgreen.nl/wp-content/themes/connected-green/images/icons/close-alpha.svg"){kind=icon}
Het droogteseizoen is van start gegaan en gelukkig lijkt de uitgangspositie gunstig te zijn. Dat is goed nieuws, want in voorgaande jaren heeft de droogte niet alleen grote gevolgen gehad voor onze natuur, landbouw en drinkwater, maar ook voor de economie. Voor dit jaar blijkt het dat er voldoende grondwater en oppervlaktewater is om de droogteperiode goed door te komen. Het grondwaterpeil is op veel plaatsen hoger dan voorgaande jaren.
We hadden het natuurlijk niet anders verwacht in Nederland, maar het KNMI benadrukt dat we wél alert moeten blijven in deze tijd. In de zomermaanden is de kans er nog steeds dat er een neerslagtekort ontstaat, waardoor de grondwaterstanden weer dalen. Daarnaast kan de verdamping van water door hoge temperaturen en veel zonlicht ervoor zorgen dat de bodem snel uitdroogt. Het is dus belangrijk om niet te snel tevreden te zijn en alert te blijven op de ontwikkelingen in het droogteseizoen. Iets waar we inmiddels gelukkig wel ervaring mee hebben.
Naast alert blijven is het ook belangrijk om bewust te blijven van het belang van een duurzaam en verantwoord waterbeheer. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat we ook in de toekomst voldoende water hebben om te kunnen leven en werken. Dat betekent dat we zuinig om moeten gaan met water en moeten investeren in het herstellen van de natuurlijke waterhuishouding. Maar het betekent ook dat we moeten blijven innoveren en nieuwe technologieën moeten ontwikkelen om ons waterbeheer te optimaliseren.
Het zaaien van gras is een belangrijk onderdeel van het onderhoud van je tuin. Een mooi groen gazon is namelijk waar iedereen naar streeft nu het mooier weer wordt. Helaas kan gras nog wel eens een doorn in het oog zijn, omdat de meeste grasvelden na verloop van tijd kale plekken gaan vertonen. Nu wil je natuurlijk alles doen om dit tegen te gaan, dus laten we bij het begin beginnen: wanneer is het beste moment om gras te zaaien? In deze blog bespreken we verschillende factoren die je moet overwegen bij het kiezen van het juiste moment om gras te zaaien.
Temperatuur is een van de belangrijkste factoren bij het kiezen van het juiste moment om gras te zaaien. Graszaad heeft namelijk een minimumtemperatuur nodig om te ontkiemen en te groeien. Over het algemeen is de ideale temperatuur voor het zaaien van gras tussen de 10 en 20 graden. Als de temperatuur te laag is, zal het graszaad niet ontkiemen en als de temperatuur te hoog is, zal de kieming juist vertragen of zelfs het zaad verbranden.
Regenval en watergift zijn ook belangrijke factoren bij het zaaien van gras. Het graszaad moet namelijk vochtig blijven totdat het ontkiemd is. In droge periodes moet je het gras regelmatig water geven om ervoor te zorgen dat het zaad niet uitdroogt en doodgaat. Zorg er echter voor dat de grond niet te nat wordt, anders kan het graszaad verdrinken.
Een andere belangrijke factor bij het zaaien van gras is de bodemvoorbereiding. Het is belangrijk om de bodem te bewerken en los te maken voordat je gaat zaaien. Verwijder al het onkruid en steentjes uit de grond en strooi eventueel compost of mest over het gras om de bodem te verrijken en het graszaad de voedingsstoffen te geven die het nodig heeft om te groeien.
Zoals je hierboven al kon lezen, hangt dit af van enkele factoren. Omdat de bodemtemperatuur de belangrijkste factor is, kun je het beste wachten met inzaaien tot maart/april. Dit komt doordat de temperatuur van de bodem in de winter flink daalt. Het bodemleven komt dan tot stilstand en er gebeurt relatief weinig in de bodem. Je kunt je voorstellen dat de temperatuur in het voorjaar nog niet heel hoog is. In maart/april is de bodemtemperatuur meestal wel voldoende gestegen, waardoor het graszaad zal gaan kiemen. Hiervoor moet er wel worden gekeken naar hoelang het nog koud bleef en wat de bodemtemperatuur daadwerkelijk is, omdat het in deze tijd van het jaar ook nog te koud kan zijn. Ideaal is om in de maanden augustus en september gras te zaaien, omdat de bodemtemperatuur dan het hoogst is én er ook voldoende neerslag valt om de bodem vochtig genoeg te maken. Dit zijn zoals eerder genoemd gunstige omstandigheden voor graszaad om te kiemen.
Mocht het voorkomen dat door het droge, zonnige en warme karakter van de zomer, het neerslagtekort dit groeiseizoen opnieuw fors oploopt, dan kun je de bodemvochtigheid in de gaten houden aan de hand van bodemvochtsensoren en het platform van ConnectedGreen. Indien nodig kun je exact op het juiste moment met precies de hoeveelheid water je gazon in topconditie houden door handmatig bij te sproeien. Droogte ontstaat niet in één dag, maar is een proces dat langere tijd speelt. Na een paar flinke regenbuien kan het gras weer groen worden, maar de grondwaterstand nog laag. Dan kan er dus nog sprake zijn van droogte. Het is dus belangrijk om bodemvocht te blijven monitoren, zelfs bij een paar fikse regenbuien.
Inboet; voor velen is het misschien een term die vragen oproept, maar in de groensector is het heel normaal. Het vakjargon van deze sector heeft dan ook een makkelijkere betekenis dan het je doet denken, dus voor degene die geen idee hebben wat de betekenis is van de term inboeten, leggen we het graag even uit. Inboet(en) is namelijk het vervangen van plantmateriaal dat na aanplant niet is aangeslagen of beschadigd is geraakt. Benieuwd wat het verliezen van deze nieuwe beplanting en bomen veroorzaakt en hoe ConnectedGreen kan helpen dit te voorkomen? Lees dan vooral verder.
Na de aanleg van nieuwe groenprojecten kan het zijn dat deze niet goed aanslaan. Er zijn in deze gevallen verschillende redenen waardoor nieuwe aanplant het niet redt. Vaak voorkomende oorzaken van het afsterven van bomen en planten zijn:
Het is als je gaat zoeken naar de oorzaak natuurlijk handig als je kijkt naar welke van de bovenstaande situaties er heeft plaatsgevonden. Ook kan het staan van de bomen of de beplanting aan de zon- of schaduwkant impact hebben of bijvoorbeeld hoe hard het groen groeit en of de beplanting de ruimte heeft die nodig is. Daarnaast is uiteraard het krijgen van voldoende water een belangrijke factor bij het aanleggen van nieuwe groenprojecten, maar met de klimaatverandering van tegenwoordig is het maar een raadsel of planten te veel of te weinig water krijgen. Zo kunnen planten uitdrogen als het lang droog en warm is, maar te veel regen zorgt ervoor dat de wortels van het groen te weinig zuurstof krijgen, wat ook resulteert in het wegvallen van groen. Maar wat als je de planning en de routes van je watergift zou kunnen bepalen op basis van de daadwerkelijk gemeten vochtwaarde in de grond. Dat is iets waar ConnectedGreen goed bij kan helpen.
Partner van ConnectedGreen, hoveniers- en groenvoorzieningsbedrijf Ter Riele B.V., is een goed voorbeeld van een bedrijf wat graag de kans op inboet wilde verkleinen. Één van de redenen hiervan waren de droge jaren 2018 en 2019. Ze wilden de watergift beheren. In die droge periodes gaven ze namelijk veel water, maar konden eigenlijk nooit controleren of de juiste hoeveelheid water gegeven werd. Wat daarnaast ook meespeelde is dat ze op allerlei soorten bodems actief waren, zoals droge zandgrond of natte klei. Door op afstand te monitoren, konden ze gerichter werken en efficiënter met water omgaan. Waardoor inboet significant kon worden beperkt.
Het vergroenen van steden wordt steeds belangrijker en onmisbaar. Vergroening van steden staat dan ook bij veel overheden op de agenda. Toch zorgt het veranderende klimaat dat het beheer hiervan moeilijk is. Zo kwam ook gemeente Oldenzaal hierachter. Want wat als je de planning en de routes van je watergift zou kunnen bepalen op basis van de daadwerkelijk gemeten vochtwaarde in de grond? Met die vraag kwamen ze bij ons terecht. Daarna werd een pilot gestart en werd ons monitoring platform gekoppeld aan Obsurv, het beheersysteem van de gemeente.
Het is lastig om te bepalen wanneer er water gegeven moet worden aan je groenprojecten. Want wanneer moet je water geven? Meteen water geven of kan het nog even wachten? Een constante twijfel die in Oldenzaal steeds plaatsvond. En terecht natuurlijk; je wilt niet dat je te weinig water geeft, maar natuurlijk ook niet te veel. Het gebruik van sensoren is daarom een perfecte oplossing. Door het monitoren van je groenprojecten kan je namelijk inboet en watergift verminderen én kan je efficiënte routes inplannen waardoor je ook kosten bespaart.
Naast dat het platform van ConnectedGreen het bodemvochtgehalte meet, kan het ook gekoppeld worden aan bestaande systemen. Zo hoeven er geen drastische veranderingen plaats te vinden binnen de bestaande beheersystemen. Echter wil je voordat de koppeling met andere beheersystemen gerealiseerd wordt dat er begrip ontstaat en dat de data en applicatie-expertise samenkomt met de ervaring en locatiekennis van je projectbeheerders. Zodra dat het geval is kun je de sensordata gaan integreren in het werkproces. Met behulp van een open koppeling konden wij bijvoorbeeld bij de gemeente Oldenzaal inhaken zodat onze data in het eigen beheersysteem zichtbaar was.
Gemeente Den Haag is een voorbeeld van een klant die al langer met het platform van ConnectedGreen werkt. Tijdens de droogte van de afgelopen zomer, zagen zij regelmatig dat bepaalde bomen al in het rood stonden terwijl die bomen pas later aan de beurt zouden komen. Op basis van die informatie konden zij op dagelijkse basis hun route een beetje aanpassen en die bomen alvast water geven zodat er geen schade ontstond. Dit is een mooi voorbeeld van hoeveel waarde het werken met sensoren heeft. Zeker met zicht op de toekomst en alle klimaatveranderingen die er nog gaan komen, is het goed om hierop voorbereid te zijn.
Zit jij nou ook met bepaalde vraagstukken en denk je aan het werken met sensoren binnen jouw groenprojecten? Dan kan je altijd contact opnemen met één van onze collega’s van ConnectedGreen. Of vraag een whitepaper aan.
In Nederland hadden we een probleem zoals droogte allemaal niet zien aankomen, maar door de klimaatverandering moeten we er toch aan geloven. Ons regenachtige kikkerlandje verandert in een land wat rekening moet houden met hitte stress. In delen van Twente en Salland heeft waterschap Vechtstromen zelfs een onttrekkingsverbod van grondwater ingesteld voor een deel van deze gebieden. Maar hoe kan een nat land zoals Nederland nou te maken krijgen met zo’n kwestie en moeten delen deze maatregelen treffen?
Water is zo vanzelfsprekend in Nederland, dat we ons een watertekort moeilijk kunnen voorstellen. Toch is het een probleem waar Nederland de laatste jaren steeds meer mee kampt. Dit heeft te maken met de klimaatverandering waardoor de temperaturen stijgen en er meer water verdampt. Wanneer er meer water verdampt dan dat er neerslag valt, spreken we van droogte. Ook leidt de opwarming van de aarde in Nederland en omstreken tot een lichte toename van de neerslag. De adder onder het gras is dat klimaatverandering daarbij tot veel sterkere variaties leidt. Buien worden zwaarder, waardoor wateroverlast vaker zal voorkomen. Aan de andere kant komen hittegolven vaker voor, duren langer en kunnen nog heter worden. Ook droge periodes kunnen langer duren en meer overlast veroorzaken.
Droogte heeft gevolgen voor onder andere landbouw, natuur, scheepvaart, woningen en ons drinkwater. Het Nederlandse waterbeheer is eigenlijk vooral ingericht op het afvoeren van grote hoeveelheden water, zodat bijvoorbeeld de akkers niet overstromen, maar door de droogte moeten we het water nu vooral beter vasthouden. Boeren kunnen hun akkers namelijk niet oneindig besproeien met water uit sloten, rivieren en kanalen, want dan zakt het waterpeil te veel. Dit zorgt weer voor problemen in de scheepvaart, waarbij bijvoorbeeld schepen niet de Maas door kunnen. Dit soort rivieren leveren ook nog eens veel drinkwater; wat dus gevolgen kan hebben voor water uit je kraan. Door de droogte daalt de bodem sneller in Nederland. Bodemdaling is een voor Nederland bekend en problematisch proces waarbij het zakken van het niveau van de bodem ten opzichte van een vast referentiepunt plaatsvindt. Dit komt zowel door de winning van meer water, als door het uitdrogen en samendrukken van de klei- en veengronden in warme periodes. Hierdoor zien we steeds meer dijken verschuiven en woningen en straten verzakken. Ook bomen, planten en dieren hebben flink te lijden onder de droogte. Ze komen minder snel aan water en voedsel. Kortom: water is een belangrijke grondstof in ons land, dus de focus moet gaan liggen op het vasthouden van het water.
In Nederland valt niet overal evenveel neerslag, al zijn de verschillen ook weer niet al te groot. Het droogst is het aan de oostgrens, in het oosten van Brabant en vooral in het midden van Limburg. Hier valt in een gemiddeld jaar 750 mm neerslag, terwijl in de natste regio’s ongeveer 950 mm neerslag valt. Zo lang er water via rivieren, zoals de Rijn, Nederland binnenstroomt zal het ook nooit echt droog worden in de kustprovincies. In de noordwestelijke helft van het land zit grondwater namelijk veel hoger dan in het oosten en zuiden. Flinke stukken van bijvoorbeeld Zuid- en Noord-Holland zouden onder water komen te staan als we zouden stoppen met wegpompen van water. Langdurige droogte kan in deze gebieden dan wel weer problemen veroorzaken, zoals verzilting (toename van het zoutgehalte) van het grondwater. In het oosten en zuiden van Nederland is dat anders. Zeker op de hogere zandgronden in provincies als Brabant, Limburg, Gelderland en Overijssel zit grondwater vaak meer dan een meter diep en op sommige plekken zelfs meer dan twee meter diep. Na een droog jaar kan het grondwater zomaar een halve meter lager zitten dan gebruikelijk en dit herstelt zich niet met een paar natte dagen.
In Twente en Salland is tijdens de droge zomers van 2018, 2019 en 2020 gebleken dat er bij neerslagtekort onherstelbare schade wordt aangericht in de natuur. Gezien het neerslagtekort daar dreigt op te lopen naar meer dan 250 millimeter geldt er in een deel van het beheergebied ten zuiden van de Overijsselse Vecht nu een onttrekkingsverbod. Deze is van toepassing op het onttrekken van grondwater voor beregening en bevloeiing in kwetsbare, grondwaterafhankelijke natuurgebieden en de gebieden in een zone van 200 meter rondom deze kwetsbare, grondwaterafhankelijke natuurgebieden. Dit verbod is er omdat er geen zicht is op neerslag van enige betekenis in de komende periode. Ook is het belangrijk voor de waterkwaliteit in het gebied. Wanneer de kwaliteit van water door neerslagtekort en warmte achteruitgaat, is er namelijk grote kans op vissterfte door zuurstoftekort, groei van blauwalg en botulisme.
Gelukkig hebben steeds meer mensen door dat er iets moet gebeuren tegen deze stijgende temperaturen en veranderende weersomstandigheden … Maar wat kunnen we nu doen tegen deze klimaatveranderingen? Nou, het antwoord is simpeler dan je verwacht; meer stedelijk groen! Groen in de stad kan een belangrijke rol spelen in klimaatadaptatie. Het werkt namelijk verkoelend, vermindert wateroverlast en houdt vocht beter vast. Groen heeft zelf natuurlijk ook een watervraag. In tijden van droogte en watertekort kan groen dus ook het probleem vergroten. Dit kun je voorkomen door voor groen de juiste plek te kiezen en om groen goed te onderhouden en verzorgen. Laat ConnectedGreen hier nu perfect van pas komen; een juist bodemvochtgehalte draagt namelijk bij aan de gezondheid van de boom of plant. Door dit te monitoren met de sensoren van ConnectedGreen kun je dus niet alleen efficiënter werken, maar bespaar je ook nog eens water en houd je bomen en planten beter in leven!
Extreme kou of hitte, regen, windstoten, hevig onweer, sneeuw, ijzel of lange perioden van droogte… Je hebt het vast zelf al gemerkt, we hebben steeds vaker te maken met extreme weersomstandigheden. De maatschappelijke opgave om steden leefbaar te houden betekent dan ook dat we de steden moeten aanpassen aan het veranderende klimaat. Een van de manieren om dat te doen is door groen. Groen is namelijk essentieel voor een klimaatbestendige en duurzame stadsomgeving. Groen werkt verkoelend, vermindert wateroverlast en verhoogt daarnaast het de infiltratiecapaciteit, dat ook droogte tegengaat. Maar hoe realiseren we groene steden? En hoe zorgen we ervoor de kosten van groenbeheer niet de pan uitrijzen?
Verdampingsprocessen hebben een koelend effect op luchttemperatuur en oppervlaktetemperatuur. In een natuurlijke omgeving zorgen de bomen voor schaduw, lagere oppervlaktetemperaturen en luchttemperatuur. Echter, hebben grote percentages bebouwing en andere verharde oppervlakken een geringere verdamping tot gevolg.
Materiaaleigenschappen met betrekking tot het reflecterende en het warmte absorberende vermogen van zonlicht hebben invloed op de oppervlaktetemperatuur, en dus de luchttemperatuur in de stad. Het reflecterende vermogen van zonlicht wordt Albedo genoemd.
Verharding en bouwmaterialen van het stedelijk gebied hebben over het algemeen een lager Albedo dan begroeide oppervlakken. De materialen van het stedelijk gebied reflecteren minder en absorberen meer zonlicht wat tot hogere oppervlakte- en luchttemperaturen leidt. Dat betekent tevens meer smogvorming. Warme lucht neemt namelijk verontreinigingen en stofdeeltjes mee naar hogere luchtlagen waardoor een smogbel ontstaat. Koelere lucht van buiten de stad wordt opgewarmd aan de stadsrand en dringt daardoor niet meer door tot in de stadskern.
De meest effectieve maatregel voor het beperken van oppervlaktetemperaturen is het beperken van het percentage verhard oppervlak.
Bomen zijn natuurlijke probleemoplossers. Bomen en groen hebben een verkoelend effect op het stadsklimaat: dat komt doordat er door schaduwvorming minder zonnestraling op het aardoppervlak terecht komt en door het warmte absorberend effect door de verdamping van vocht uit de bladeren.
Uit onderzoek blijkt zelfs dat in de zomer (afhankelijk van de boomsoort) slechts 10% tot 30% van het zonlicht de grond in de schaduw van een boom bereikt. Verschillende studies in Amerika toonden aan dat muren die in de schaduw van bomen liggen gemiddeld 20°C koeler zijn. Het onderzoek De Hittebestendige Stad van de Hogeschool van Amsterdam beschrijft dat 10% meer vergroening leidt tot een halve graad minder hitte in de stad.
Vergroening is niet alleen goed voor het beperken van de opwarming, maar biedt ook voordelen voor de wateropgave. Groen zorgt voor minder grote afvoerpieken bij neerslag. In plaats van direct naar het riool te stromen, wordt het water eerst opgeslagen door bladeren of takken. Pas als deze verzadigd raken, loopt het water naar de bodem. Hierdoor bereikt een deel van de neerslag de bodem met vertraging en een ander deel verdampt. Daardoor wordt er minder neerslag tegelijk afgevoerd en krijg je minder wateroverlast.
Het verdampen van water door groen, de grond eronder en er omheen levert een bijdrage aan het beperken van hittestress dankzij een 2°C tot 5°C lagere luchttemperatuur in de directe omgeving. Daarbij verhoogt het de potenties van de biodiversiteit en leefkwaliteit.
Bladerdaken van bomen of pergola’s boven parkeerplekken, pleinen, schoolpleinen en speelplekken helpen de stad dus koeler te houden, maar zorgen er ook voor dat er minder stof en andere verontreinigingen in de lucht zitten, regenwater beter wordt vastgehouden en de leefkwaliteit in het algemeen wordt vergroot. Helaas staat groen in en om de stad nog steeds zwaar onder druk. Nog steeds worden er meer bomen gekapt dan er worden geplant. Daarbij wordt er steeds meer groen bebouwd en verhard dan dat er wordt toegevoegd.
Langzaam komt hier verandering in en zien steeds meer mensen in hoeveel goed groen voor een stad kan doen en zien stadsplanners het belang van investeren in duurzame ontwikkeling in.
Bomen zijn dus van vitaal belang, maar dan moeten ze wel gezond en volgroeid zijn.
Groen heeft zelf ook een watervraag. In tijden van droogte en watertekort kan groen dus ook het probleem vergroten. Aandacht is dus belangrijk, wanneer je het aan de boom gaat zien ben je vaak al te laat. Als je de boom te veel water geeft krijg deze weinig tot geen zuurstof meer bij de wortels. Dit maakt de boom niet alleen ‘lui’, waardoor de wortels zich niet kunnen ontwikkelen ten opzichte van de kroon, in het slechtste geval sterft de boom af. Je kunt dat voorkomen door de juiste bomen op de juiste plek te planten, regenwater zoveel mogelijk op te slaan en te bewaren voor droge periodes en door monitoring. Om groen ook te laten groeien op minder natuurlijke plekken zoals in een stadscentrum, op een viaduct of dak, is monitoring simpelweg noodzakelijk.
Het geven van water is maatwerk en afhankelijk van de omstandigheden. Een vaste hoeveelheid en frequentie zijn dan ook niet te geven. Dit maakt monitoren op water extra belangrijk. Daarom helpen wij sinds 2017 groenvoorzieners, gemeenten, hoveniers, provincies, kwekers en waterschappen met slimmer en efficiënter werken. Dit doen wij door het combineren van kennis over bomen en planten met ‘Internet of Nature’.
ConnectedGreen is een slim systeem voor het op afstand monitoren van groenprojecten, bomen, vakken, bakken, gazons en dak- en gevelgroen. Het systeem bestaat uit draadloze sensoren, een slimme cloudomgeving en gebruiksvriendelijke apps voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers. Hierdoor ontstaat er een betere samenwerking, zijn meetgegevens waardevol om te gebruiken in systemen voor asset management en werkplanning (datagedreven werken). Tegelijkertijd worden er veel kosten bespaard op inboet, watergift en projectbezoeken.
Inmiddels zijn al meer dan 1500 van onze draadloze sensoren geplaatst in projecten door heel Nederland en België.
In de gemeenten Veldhoven zijn in 2019 zo’n 300 bomen omgewaaid door stormschade. De 70 bomen die daarvoor zijn teruggeplant, worden nu verzorgd op basis van de gegevens van de sensoren. In totaal zijn er 840 nieuwe bomen geplaatst in de gemeente Veldhoven. ‘De investering in de sensoren en het bijbehorende abonnement verdien je snel terug’, aldus groenadviseur Ron Berben. ‘Na drie maanden heb ik het verschil uitgerekend. Als we alle 840 bomen op basis van de vochtsensoren hadden verzorgd, hadden we in drie maanden 20.000 euro bespaard op water-, loon- en materiaalkosten. Ik ben er zelf oprecht verbaasd over. Je verspilt geen water, maar geeft ook niet te weinig, dus de boom wordt optimaal verzorgd. En ritjes tussendoor om de status van de boom en de grond te controleren hoeven ook niet meer. Dat is nog een interne besparing die niet het bedrag zit. Ook kan de uitvoering gecontroleerd worden. De vochtsensoren geven een piek wanneer er water wordt gegeven.’
Scan de QR-code en ga ook aan de slag met kosteneffectief groenbeheer.
Meer weten
Maak gebruik van het formulier hiernaast en ontvang onze whitepaper. In de whitepaper vind je informatie over wat wij doen en hoe wij verschillende oplossingen aanbieden voor verschillende situaties.
Gouden Gieter 2019